MAHALLE HAYATI
1881 yılında Selanik’te Koca Kasım Mahallesi, Islahhane Caddesi’ndeki üç katlı pembe evde doğdu. Babası Selanik ilkokul hocalarından Ahmet Efendinin oğlu Ali Rıza Bey; annesi kökü Türkiye’de kalan bir Türkmen boyundan olan, Sarı Hacı Sofu Ailesi’nden Feyzullah Efendi’nin kızı Zübeyde Hanım’dır.
Zübeyde Hanım, onu dünyaya getirdiği zaman 20 yaşındadır. Baba Ali Rıza Efendi o sıralar da gümrük memurluğu yapmakta iken daha sonra bu görevinden ayrılacak, kereste tüccarlığı yapacaktır. Kısa bir süre için tuz tüccarlığı da yapan Ali Rıza Bey 47 yaşında iken genç yaşta ölür. Eşi Zübeyde hanıma Ali Rıza beyden, iki mecidiye (40 kuruş) aylık ve 7 yaşında bir erkek çocuğu ile kardeşi Makbule kalmıştır. Büyük bir fedakarla çocuklarını yetiştiren, örnek Türk kadını Zübeyde Hanım, oğlunun başarılarını gördükten sonra 14 Ocak 1923'te İzmir'de, 66 yaşında hayata gözlerini yumdu
ÇOCUKLUĞU ve TAHSİLİ
Babası Ali Rıza Bey, O okul çağına geldiğinde ticaretteki girişimleri iyi gitmediğinden yeniden gümrükte çalışmaya devam etmiştir. O dönemde Annesi onu önce mahalle mektebine, sonra çağdaş yöntemlerle öğretim yapan Şemsi Efendi Mektebine yazdırdı. Babasının ölüme üzerine bu okuldan ayrılmak zorunda kaldı (1888).
Annesiyle birlikte Selanik’in önde gelen ailelerinden birinin çiftliğinde subaylık yapan dayısı Hüseyin Ağa’nın yanına yerleştiler. Zübeyde Hanım, oğlunun eğitiminden yoksun kaldığını görünce, bunu önlemek için onu, Selanik’te oturan büyükannesiyle, teyzesinin yanına gönderdi. Burada önce Selanik Mülkiye İdadisi’ne (ortaokul) yazıldı, sonra annesinin istememesine karşın Selanik Askeri Rüştiyesi’ne girdi (1893). Bu okulda matematik öğretmeni Mustafa Bey adına "Kemal"i ilave etti. 1895 yılında Selanik Askeri Rüştiyesi’ni üstün başarılarla tamamladı ve aynı yıl Manastır Askeri İdadisine girdi. Bu yatılı okuldaki derslerinde, özellikle matematik derslerinde başarılı oluyor, ancak Fransızca derslerinde istediği başarıyı elde edemiyordu. Bu durumu gidermek için okul tatilinde Selanik’te College deş Frere de Salla ‘in özel derslerini izleyerek Fransızcasını ilerletti. 1898’de Manastır Askeri İdadisini bitirdi.
13 Nisan 1899 yılında İstanbul’a geldi ve Mektebi-i Harbiye’ye 1283 apolet numarası ile yazıldı. 1902 yılında teğmen rütbesiyle mezun oldu, Harp Akademisi'ne devam etti. 11 Ocak 1905'te kurmay yüzbaşı rütbesiyle ve okul onsekizinci olarak Akademi' yi tamamladığında 24 yaşındaydı.
ASKERİ KARİYER
1905 yılında Harp Akademisi’ni bitirdikten sonra, Şam’daki 5. Ordu 30. Süvari Alayı’nda staj için görevlendirilir. Burada Suriye’nin çeşitli yörelerini dolaşarak İmparatorluğun bazı kötü koşullarını yakından görme imkânı buldu. Suriye’deki Dürzîlerin ayaklanmalarını bastırma harekâtında görev aldı. Şam’daki bazı arkadaşlarıyla birlikte “Vatan ve Hürriyet” adında bir cemiyet kurdu. Cemiyetin Makedonya’da daha etkin olacağını düşündüğünden, bir arkadaşının izin tezkeresini sağlayarak, kimliğini saklayıp Selanik’e gitti. Burada dört ay hava değişimi alarak, Cemiyetin bir şubesini açtı. Cemiyet daha sonra İttihat ve Terakki Cemiyeti içerisinde eridi. Bir süre sonra topçu stajı için tekrar Şam’a gitti. 20 Haziran 1907’de Kolağası (Kıdemli Yüzbaşı) oldu, Manastır'a III. Ordu'ya atandı ve bu tarihte 26 yaşındaydı.
Eski takvime göre 31 Mart Olayı diye adlandırılan ve İttihat ve Terakki oluşumuna karşı yapılan ayaklanmayı batırmak üzere görevlendirilen ve 19 Nisan 1909'da İstanbul'a giren Hareket Ordusu'nda Kurmay Başkanı olarak görev aldı. 1910 yılında Fransa'ya gönderildi. Picardie Manevraları'na katıldı ve burada Osmanlı Ordusunu temsil eden 3 kişiden biri oldu. 1911 yılında İstanbul'da Genelkurmay Başkanlığı emrinde çalışmaya başladı.
1911 yılında İtalyanların Trablusgarp'a hücumuyla başlayan savaşta, bir grup arkadaşıyla birlikte Tomruk ve Derme bölgesinde görev aldı. 22 Aralık 1911'de İtalyanlara karşı Tomruk Savaşı'nı kazandı. 6 Mart 1912'de Derme Komutanlığı'na getirildi. Ekim 1912'de Balkan Savaşı başlayınca Gelibolu ve Bola yır’daki birliklerle savaşa katıldı. Dimetoka ve Edirne'nin geri alınışında büyük hizmetleri görüldü. 1913 yılında Sofya Ataşemiliterliği'ne atandığında 32 yaşındaydı. Bu görevde iken 1 Mart 1914 yılında yarbaylığa yükseldi. Ataşemiliterlik görevi Ocak 1915'te sona erdi.
